ඇත්තටම, මේ දවස්වල අපේ ජීවිතවලට අලුතෙන් එකතු වෙලා තියෙන පුංචි වීඩියෝ ගැන කතාබහක් තියෙනවා. TikTok, Instagram Reels, YouTube Shorts වගේ වේදිකාවල තියෙන, ඉක්මනට බලලා ඉවර කරන්න පුළුවන් මේ වීඩියෝ ගැනයි මේ කතාව. හැම තිස්සෙම දුරකථනය scroll කර කර ඉන්න අපේ මොළයට මේවා අපි හිතනවට වඩා ලොකු හානියක් කරනවා වෙන්න පුළුවන් කියලා තමයි අලුත් පර්යේෂණවලින් හෙළි වෙන්නේ.
මේ වීඩියෝ අපේ අවධානය රඳවා ගැනීමේ හැකියාව, සතුට ඇති කරන ඩෝපමයින් (Dopamine) හෝමෝනය නියාමනය වීම සහ සමස්ත බුද්ධිමය ක්‍රියාකාරිත්වය මත බලපාන විදිහ බැලුවම, සමහර විද්වතුන් කියන්නේ මේ පුංචි වීඩියෝ, මත්පැන්වලට වඩා පස් ගුණයක් දක්වා මොළයට හානිකර වෙන්න පුළුවන් බවයි. මේ කතාව ඇත්තටම පුදුම හිතෙන දෙයක්.
මේ ක්ෂණික වීඩියෝවල වේගවත් ස්වභාවය නිසා, අපේ මොළයේ ත්‍යාග පද්ධතිය (Reward system) අධික ලෙස උත්තේජනය වෙනවා. මේක ඇබ්බැහි වීමේ චක්‍රයක් ඇති කරනවා. ඒ කියන්නේ අපිට අවධානය යොමු කිරීමේ හැකියාව දුර්වල වෙනවා, ඉවසීම හීන වෙනවා, වගේම මතකය පවත්වා ගැනීමත් අඩු වෙනවා. මත්පැන් බිව්වාම හානිය තාවකාලිකව ඇති වෙනවා. නමුත් මේ ඩිජිටල් ඩෝපමයින් ගංවතුර අපිට සිදුවන හානිය වඩාත් ගැඹුරුයි, සහ දිගු කාලීනයි. මේ නිසා අපි තොරතුරු සකසන විදිහ සහ මානසිකව වර්තමානයේ රැඳී සිටීමේ හැකියාවට වෙනස්කම් ඇති කරනවා. මොළය හැම තිස්සෙම අලුත් දෙයක් හොයන තත්ත්වයට පත් වෙනවා. ඒ නිසා අපි නොසන්සුන්, කලබලකාරී සහ මානසිකව වෙහෙසකර තත්ත්වයකට පත් වෙන්න පුළුවන්.
ඉතින්, ඊළඟ වතාවේ “මිනිත්තු පහකට විතරක්” කියලා ඔයා ඒ ඇප් එක විවෘත කරන්න කලින්, මේ බුද්ධිමය වියදම ගැන හිතන්න. ඔබ පරිත්‍යාග කරන්නේ ඔබේ කාලය විතරක් නෙවෙයි. ඔබේ මානසික තියුණු බව, චිත්තවේගීය සමබරතාවය සහ ඵලදායිතාවයත් වෙන්න පුළුවන්. ඔබ හිතනවට වඩා වේගයෙන්, මේ Reels ඔබේ මොළය නැවත සකස් කරනවා වෙන්න පුළුවන් – සහ ඒක හොඳ විදිහකට නම් නෙවෙයි.